Category:Lotauai

Ko e kāinga ʻeni, ko e hako ia ʻo Lotauai, ko e tehina sii ia o Kau'ulufonua mo Moʻungāmotuʻa.Ko Lotauai koe 'uluaki Filimoehala ia. Pea koe uluaki fototehina ia oe Ha'a Tui Takalaua he nae fakanofo pe ia e Moungamotua ke ne malui ia.Na'e tuli 'a Kau'ulufonua ki he ongo Uvea pea na'e heka ai 'a Lotauai he taha 'oe ngaahi kalia. Nae 'ikai ke 'ilo ki ai 'a Kauulufonua, ihe enau au ki Niua na'e toki 'iloi e Kau'ulufonua 'oku heka 'a Lotauai he taha 'oe ngaahi kalia. Na'a ne fekau ke fakahifo ange ki hono kalia. Na'a ne fekau ke nofo 'o ohu e liu 'oe vaka. Ka ihe taimi tatau pe 'oku alu pe lahi 'ae mate ae kau toa 'a Kau'ulufonua mo lavelavea. Ihe enau au ki Uvea mo Futuna na'e fekau ai e Kau'ulufonua 'a Lotauai ke 'alu 'o kumi mai e ongo Futuna. Na'e hopo atu 'a Lotauai moe toko e vaka pea muimui atu ai moe toko taha he kau Toaa. Nae tau 'a Lotauai ka sio pe 'ae toa e taha. Na'e tamatei e Lotauai e kau toa Uvea pea hai moe ongo Futuna 'o tautau he toko 'o 'amo kia Kau'ulufonua. Nae fai leva e kava 'o Lotauai. Koe ikuna pe ha feinga tau kuo pau ke fai hono kava. Nae fakanofo ai heni e Kau'ulufonua hono tehina Lotauai ko Filimoehala. Koe hono uhinga, koe kau toa eni e fiha hono fili atu pe mo enau 'alu pe o mate. Koe hala ene fili ene kau toa o mole ai enau moui. Pea to ai e hingoa koe TAHAI FILI E MO ENE HALA Koe uhinga ia e Filimoehala. Koe tangata toa e taha nae alu mo Lotauai nae fakanofo ia ko Soakai. Koe 'uhinga koe taimi na'e tau ai 'a Lotauai na'e lele holo pe 'ae toa 'o matatau mo sio he fu'u mafi 'o Lotauai, hange ha ane sio kai. Koe uhinga ia oe Soakai koe sio kai. Koe fatongia 'o Filimoehala koe tumuaki ia oe fanga fototehina 'o Ha'a Takalaua. Ka fai ha me'a faka'eiki 'o Ha'a Vaea kapau 'oku 'ikai ke iai ha taha he fa'ai ha'i 'o Takalaua koeTungi, Fotofili, Fakafanua, Luani mo Falekaono pea ko Filimoehala 'oku taumua. Ka i he aho ni 'oku na toko ua mo Tuakalau. Ko Filimoehala mo hono hako 'oku nau nofo Ma'ufanga he 'aho ni. Koe Tehina 'Eiki ia 'o Nopele Fotofili pea koe Sinae ki Kau Hala Uta na'e fakanofo e Kuini Salote pea mo Kalanivalu Semisi. 'o ui ko Filimoehala i Tua mo Palasi pea e Eiki pe ha feitu'u e 'alu ai i Tonga ni pea mei Niua, Vavau, Ha'apai, Eua pea mo Tonga 'Eiki. Pea i he 1924 ihe kuonga o Fakafanua Kisione Lelea a Fafine naa ne fakanofo ai Filimoehala i Tua mo Palasi koe fakalahi hono loto fale 'o au mai ki he aho ni pea mo hono fatongia. Pea ko maka tukituki ko ia oku kei tu'u pe o au mai ki he aho ni, he ko mea ia 'a Fakafanua Kinikinilau Lelea a Fafine 'o pehe koe mea tuo tohi koe mea ke faka'apa'apai( to be respected) 'oku fakafuofua koe Filimoehala eni hono 22 kuo tuku fakaholo mai pea koe Filimoehala eni hono 5 kuo nau nofo Ma'ufanga talu mei he 1835