Fakafaʻafaʻahinga fakasaienisi

Mei he Wikipedia

Ko e saienisi ʻo e fakafaʻafaʻahinga, ʻa ia ko e fakafaʻafaʻahinga ʻi he saienisi ʻo e meʻamoʻui, ko e ako ia ʻo e vahevahe pe fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻamoʻui. ʻOku ui foki ko e tasonomia (taxonomy).

Naʻe kamata mo e Carolus Linnaeus (1707–1778) ʻi he teautaʻu hono 18.

ʻOku lahi ʻa e ngaahi angafai ngāueʻaki ʻe he kau saienisi ʻe niʻihi, kā ʻoku faʻa sīpingaʻaki koʻeni:

lea fakatongalea fakalatinalea fakapilitāniatokangaʻi
ʻemipaeasuperregnumdomain
puleʻangaregnumkingdom
vahedivisio pe phylumdivision or phylumdivisio maʻa e ngaahi ʻakau, phylum maʻa e fanga monumanu.
haʻaclassisclass
holongāordoorder
kāingafamiliafamily
matakalitribustribe
kāinga ofigenusgenus
kupusectiosection
fokotuʻungaseriesseries
faʻahingaspeciesspecies
fakakeheʻivarietasvarietyʻoku tohi: var.
fuoformaform

Ko e ngaahi hingoa mataʻitohi matatoʻa ʻoku ngāueʻaki taimi kotoa pē, ko e toenga ʻoku sai ke toʻo.

Ko hoʻo faʻiteliha pē ke ngāueʻaki ko e ʻemipaea:

  • kapau te ke ngāueʻaki ai, ʻoku ʻi ai ʻe ua: ko e meʻamoʻui fakalokiʻimoʻui mo e meʻamoʻui taʻefakalokiʻimoʻui. ʻI he ʻuluaki (meʻamoʻui fakalokiʻimoʻui) ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi puleʻanga ʻe fā: ʻakau (plantae), monumanu (animalia), talingelinga (fungi), mo e meʻamoʻuimuʻa (protista). ʻI he fakaʻosi (meʻamoʻui taʻefakalokiʻimoʻui) ʻoku ʻi ai ha ngaahi siemu, vailasi, mo e hā fua.
  • kapau ʻe ʻikai te ke ngāueʻaki ai, ʻoku ʻi ai ha ngaahi puleʻanga ʻe ono pe lahi ange: ʻakau, monumanu, talingelinga, meʻamoʻuimuʻa, siemu, vailasi.

ʻOku lava ke te tānaki ʻa e ngaahi tuʻunga fakalahi ʻo fai ha fakafaʻafaʻahinga mata iiki ange. Ko e super ʻi muʻa, mo e sub pea mo e infra ʻi mui. Fakatātā ʻi he haʻa:

haʻa lahisuperclassis
haʻaclassis
haʻa siʻisubclassis
haʻa siʻi angeinfraclassis

Ko e kāinga ofi mo e faʻahinga ʻoku tupu ki he hingoa kakato lōua ʻo e meʻamoʻui. ʻOku tohi ia mataʻitohi mahei mo e mataʻitohi lahi ʻi he mataʻitohi ʻuluaki pē. Fakatātā: Homo sapiens.

Tohi hokohoko[fatuʻi vahe | edit source]

Vakai ki he Category:Tohi hokohoko ʻo e fanga meʻamoʻui ko honau hingoa fakalatina